Ochrona granicy państwowej, kontrola ruchu granicznego, zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej migracji – to główne zadania Straży Granicznej, formacji, która dziś, 16 maja, obchodzi swoje święto. Dotyczy to również jej komponentu działającego na Bałtyku, Morskiego Oddziału Straży Granicznej.

Centralne obchody 33. rocznicy powołania Straży Granicznej odbyły się 16 maja o godz. 12:00 na Wyspie Ołowianka w Gdańsku. Podczas uroczystego apelu Prezydent RP Andrzej Duda wręczył awanse generalskie oraz odznaczenia państwowe funkcjonariuszom Straży Granicznej. Z okazji tegorocznego święta Straży Granicznej awanse na wyższe stopnie otrzymało w korpusie oficerskim ponad 170 funkcjonariuszek i funkcjonariuszy, w korpusie chorążych prawie 740 funkcjonariuszek i funkcjonariuszy, w korpusie podoficerów ponad 1000 funkcjonariuszek i funkcjonariuszy.

Uroczysty apel został poprzedzony mszą św. o godz. 9:30 w Bazylice Mariackiej w Gdańsku sprawowaną przez biskupa polowego Wojska Polskiego Wiesława Lechowicza. Oprawę wydarzeniu nadały Kompania Reprezentacyjna SG i Orkiestra Reprezentacyjna SG.

Prezydent przypomniał, że w tym roku obchodzimy 33. rocznicę powstania tej formacji, a także 100. rocznicę powstania historycznej formacji wojskowej – Korpusu Ochrony Pogranicza – powołanej w 1924 roku, aby chronić granic odradzającej się Rzeczypospolitej. Podkreślił, że wagę i znaczenie tej służby nasze społeczeństwo poznało latem 2021 roku, gdy rozpoczęło się szturmowanie polskiej granicy z Białorusią przez nielegalnych migrantów.

O godz. 12:00 rozpoczęła się główna część uroczystości na placu przy Filharmonii Bałtyckiej na Wyspie Ołowianka w Gdańsku. W trakcie apelu Prezydent RP Andrzej Duda wręczył nominacje generalskie i odznaczenia państwowe. Ślubowanie złożyli funkcjonariuszki i funkcjonariusze nowo przyjęci do Morskiego Oddziału Straży Granicznej. Następnie odbyła się promocja na pierwszy stopień oficerski Straży Granicznej absolwentów kursów oficerskich. Apel zakończyła defilada pododdziałów.

Dzień wcześniej odbył się wyjątkowy koncert na Długim Targu w Gdańsku. Po raz pierwszy w historii Straży Granicznej odbył się wspólny koncert i musztra paradna w wykonaniu Orkiestry Reprezentacyjnej SG, Orkiestry Morskiego Oddziału SG oraz Kompanii Reprezentacyjnej SG. Muzycy obu orkiestr zaprezentowali utwory muzyki regionalnej z nutą góralską, morską i marynarską. Nie zabrakło również utworów klasycznych, a także muzyki rozrywkowej i popularnej. Mieszkańcy Gdańska i turyści goszczący w grodzie nad Motławą mogli usłyszeć znane utwory w opracowaniach na orkiestry dęte, m.in.: El Cumbanchero portorykańskiego kompozytora Rafaela Hernándeza, skomponowany przez Thomasa Dossa pełen entuzjazmu i triumfu utwór Montana Fanfare i kompozycja Otto M. Schwarza ciesząca się popularnością na koncertach i uroczystościach Fanfare for the Champions. Muzycy wykonali także Bolero na podstawie Maurice Ravela, Generations Fanfare, Marsz Świętych i Symphony Of The Seas.

Publiczność nagrodziła brawami nawiązujący do tradycji podhalańskiej pokaz tańca góralskiego z wykorzystaniem trombit, czyli tradycyjnych ludowych instrumentów dętych używanych w regionach górskich.

Orkiestra Reprezentacyjna Straży Granicznej jest jedyną z orkiestr mundurowych, która podczas musztry paradnej używa tradycyjnych instrumentów ludowych, takich jak trombity beskidzkie, dzwonki pasterskie – „zbyrcoki”. Wyjątkowego charakteru dodaje jej góralska ciupaga w ręku tamburmajora. Za sobą ma przeszło 10 tysięcy koncertów. 

Orkiestra Morskiego Oddziału Straży Granicznej jest znana z widowiskowych pokazów musztry paradnej i występów plasujących ją jako muzycznego ambasadora Straży Granicznej. Jej muzycy występują w marynarskich mundurach Straży Granicznej.

***

Straż Graniczna została powołana ustawą z dnia 12 października 1990 roku, a swoje funkcjonowanie rozpoczęła 16 maja 1991 roku. Przejęła kompetencje Wojsk Ochrony Pogranicza, istniejących do 15 maja 1991 roku. Aktualnie formacja ochrania ponad 3,5 tys. kilometrów polskiej granicy, z czego prawie 1,6 tys. przypada na odcinek zewnętrznej granicy Unii Europejskiej. W Straży Granicznej służbę pełni obecnie około 14,5 tysiąca funkcjonariuszek i funkcjonariuszy, ich służbę wspiera około 3 tysięcy pracownic i pracowników.

Strukturę formacji tworzy Komenda Główna, Biuro Spraw Wewnętrznych oraz dziewięć oddziałów: Warmińsko-Mazurski, Podlaski, Nadbużański, Bieszczadzki, Karpacki, Śląski, Nadodrzański, Morski, Nadwiślański. Cztery oddziały ochraniają lądową granicę zewnętrzną UE (Warmińsko-Mazurski, Podlaski, Nadbużański i Bieszczadzki), trzy zlokalizowane są przy granicy wewnętrznej (Karpacki, Śląski, Nadodrzański), jeden ochrania granicę morską i lądowy odcinek granicy zewnętrznej (Morski), jeden zadania realizuje wewnątrz kraju (Nadwiślański). Szkolenia i kursy doskonalące dla kadr formacji prowadzą powstała w ubiegłym roku Wyższa Szkoła Straży Granicznej w Koszalinie oraz dwa ośrodki szkolenia SG: w Kętrzynie i Lubaniu.

Morski Oddział Straży Granicznej powstał 1 sierpnia 1991 roku na bazie przekazanych do Straży Granicznej części sił i środków zreformowanej Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza, która do tego dnia organizacyjnie wchodziła w skład Marynarki Wojennej. Na wiosnę 1992 roku zorganizowano nadmorskie struktury formacji. Jednostkę przeformowano dołączając do niej siły z rozformowanych oddziałów Straży Granicznej: Kaszubskiego w Gdańsku i Bałtyckiego w Kołobrzegu oraz części Pomorskiego w Szczecinie. Cechą charakterystyczną formacji jest używanie stopni i umundurowania podobnego do tego w polskiej Marynarce Wojennej. Różnica polega m.in. na tym, że w użyciu są także emblematy Straży Granicznej, a do stopnia dodaje się nazwę formacji (pełną lub w skrócie SG).

Do podstawowych zadań formacji należy m.in. ochrona nienaruszalności granicy morskiej przed nielegalną migracją, organizowanie kontroli ruchu granicznego w przejściach granicznych oraz zapewnienie sprawności odpraw i płynności ruchu granicznego, wykrywanie przestępstw i wykroczeń granicznych oraz ściganie ich sprawców, zwalczanie przemytu zorganizowanego i przeciwdziałanie przemytowi narkotyków, broni oraz substancji radioaktywnych przez przejścia graniczne i z otwartego morza, ochrona ważnych szlaków komunikacyjnych, zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa w przejściach granicznych, komunikacji lotniczej, szlakach komunikacyjnych, polskich obszarach morskich i strefie nadgranicznej, zabezpieczenie interesów ekonomicznych RP na polskich obszarach morskich, wykrywanie zanieczyszczeń środowiska morskiego i ustalanie jego sprawców i udział w akcjach poszukiwawczo–ratowniczych na morzu. W trakcie swoich działań MOSG regularnie współpracuje z marynarką wojenną oraz jednostkami policji wyposażonymi w sprzęt morski.

W wyposażeniu formacji znajdują się jednostki patrolowe typu SKS-40 Kaper-1 (SG-311) i Kaper-2 (SG-312), typu Patrol 240 Baltic Patrol 1 (SG-111) i Patrol 2 (SG-112), interwencyjno-pościgowe typu SAR-1500 Strażnik-1 (SG-211) i Strażnik-2 (SG-212), typu IC 16 M III Strażnik-3 (SG-213), Strażnik-4 (SG-214), Strażnik-5 (SG-215), Strażnik-6 (SG-216), cztery jednostki typu Parker 900 Baltic, a także poduszkowce serii Griffon 2000TD SG-411 i SG-412.

Najnowszym nabytkiem MOSG jest patrolowiec projektu OPV 70, Sg-301 Gen. Józef Haller, zbudowany przez firmę NavireTech Sp. z o.o., przy udziale firm z Polski. Mająca blisko 70 metrów długości jednostka jest największą, która weszła w skład formacji. Na jej temat pisaliśmy w tekstach Chrzest patrolowca SG-301. Gen. Józef Haller rozpoczyna służbę w Morskim Oddziale Straży Granicznej oraz SG-301 Gen. Józef Haller już w służbie. Co skrywa najnowszy patrolowiec MOSG?