Rosnący popyt na energię we wszystkich regionach oraz niedoinwestowanie w gaz i czystą energię zagrażają globalnym dostawom energii, a cele energetyczne na rok 2030 są wyraźnie nieosiągalne. Globalne rynki gazu pozostają w kruchej równowadze przy ograniczonym wzroście podaży. Popyt rośnie stale, o 1,5% w 2023 r., z oczekiwanym przyspieszeniem do 2,1% do końca 2024 r. Azja nadal jest kluczowym graczem i źródłem popytu na gaz, podczas gdy Ameryka Północna i Bliski Wschód są liderami w eksporcie – to najważniejsze konkluzje zawarte w Global Gas Report 2024.

„Jeśli popyt na gaz będzie nadal rósł tak jak w ciągu ostatnich 4 lat, bez dodatkowego rozwoju produkcji, do 2030 r. spodziewany jest 22% globalny niedobór podaży gazu. Jeśli popyt będzie się nadal wzmacniał, niedobór będzie bardziej wyraźny. Podkreśla to pilną potrzebę zwiększenia inwestycji [po stronie podaży – MG]” – alarmują Międzynarodowa Unia Gazowa (IGU), Snam i Rystad Energy w Global Gas Report 2024 Edition.

Popyt na energię nadal rośnie w regionach rozwiniętych i rozwijających się. Sytuacji nie ratuje wzrost produkcji energii z węgla, mimo że spalanie węgla w 2023 r. wzrosło bardziej niż kiedykolwiek. W ub.r. energia z elektrowni węglowych stała się największym źródłem produkcji energii. W 2023 r. padł kolejny rekord. Jeśli obecne trendy dotyczące popytu i podaży energii się utrzymają, cele na 2030 r. określone w scenariuszach dekarbonizacji opartych na polityce najprawdopodobniej zostaną pominięte – informują eksperci.
„Wyniki badań pokazują rosnące zapotrzebowanie na energię we wszystkich regionach, rekordowe emisje węgla i ekstremalne warunki pogodowe, co obrazuje pilną potrzebę większej jasności polityki dotyczącej planowania dostaw energii” – pisze we wstępie do raportu Li Yalan, prezydentka IGU.

Gaz kluczowy dla gospodarki

Li Yalan podkreśla, że „silny wzrost popytu na gaz potwierdza jego kluczową rolę w przyczynieniu się do redukcji globalnych emisji [gazów cieplarnianych – MG], zapewnia elastyczność i odporność branży energetycznej, umożliwia wydajny, niedrogi, zrównoważony rozwój i wspiera większą adoptację kluczowych technologii czystej energii, w tym zwiększanie skali odnawialnych źródeł energii. Jednak inwestycje w gaz ziemny i technologie energii gazowej o niskiej emisji CO2 nie nadążają za wzrostem popytu i ten trend należy odwrócić”.

W rzeczywistości, pomimo wysiłków na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej i długotrwałego spadku aktywności przemysłu, Europa odnotowała wzrost popytu na energię. W Ameryce Północnej popyt na energię przekroczył poziomy z 2019 r. i nadal rośnie. Popyt w tym regionie napędza przez sektor transportu i przemysł informatyczny. To istotnie wpływa na fluktuację cen gazu, które również poddawane są skokom koniunkturalnym.

Jarand Rystad, Chief Executive Officer w Rystad Energy zauważa, że „cena gazu ziemnego dla użytkowników końcowych wynosi 10–50 USD/MWh. Jest to znacznie poniżej cen produktów naftowych, które zwykle wynoszą 100 USD/MWh. Gaz ziemny jest również tańszy od węgla w Ameryce i podobnie lub nieco droższy w innych miejscach”. Zwraca uwagę, że „emisja CO2 z gazu stanowi tylko 50% emisji węgla i 68% emisji ropy naftowej na jednostkę energii”.

W ciągu ponad półwiecza zmienił się istotnie rynek surowców energetycznych i udział gazu w zaspokojeniu potrzeb na energię.

– Udział gazu dostępnego w handlu światowym jako LNG wzrósł z 0% w 1965 r. do 12% obecnie i wyniesie 18% w ciągu dekady. Tak więc, będąc tańszym i czystszym niż węgiel i ropa naftowa oraz dostępnym na całym świecie, gaz podwoił swój udział w rynku w porównaniu z węglem i ropą naftową od 1965 do 2020 r. i stanowi obecnie 30% miksu paliw kopalnych – podkreśla Jarand Rystad. – W naszych scenariuszach przyszłego miksu energetycznego gaz ziemny będzie większy udział niż węgiel i ta zmiana powinna nastąpić do 2030 r. W przypadku ropy naftowej te proporcje powinny zmienić się do 2050 r. – przewiduje Rystad.

Popyt w Azji również rośnie. Tutaj zapotrzebowanie na energię generowane jest szczególnie w sektorach przemysłowych Indii i Chin. Produkcja przemysłowa Chin w I półroczu 2024 r. rosła i potrzebowała większej ilości energii. Zwiększony eksport wywołał popyt na transport, który zużył więcej surowców energetycznych i energii niż rok wcześniej niż w tym samym okresie ub.r. O wysokiej dynamice produkcji i eksportu Chin pisaliśmy tutaj. 

Również w Afryce popyt na energię rośnie szybko. Wymuszany jest on rosnącym uprzemysłowieniem oraz napędzany jest przez rozwój obszarów miejskich w wybranych krajach. Popyt na energię w krajach afrykańskich nadal nie osiąga wielkości, które byłyby możliwe przy pełnym dostępie do energii. Autorzy raportu zauważają, że „sprawiedliwy dostęp do energii elektrycznej pozostaje poważnym wyzwaniem w Afryce i części regionów Ameryki Południowej”.

Flota zbiornikowców LNG w sztormach

Zwiększony popyt na gaz ziemnych na wszystkich rynkach generował popyt na morskie przewozy gazu zbiornikowcami LNG. Rok 2023 charakteryzował się zakłóceniami na międzynarodowym rynku żeglugowym. Od III kw. 2023 r. susza w Panamie obniżyła poziom wody w jeziorze Gatun, źródle wody Kanału Panamskiego, co zmniejszyło liczbę codziennych tranzytów i spowodowało, że ładunki amerykańskiego LNG musiały pokonywać dłuższą trasę wokół Przylądka Dobrej Nadziei, aby dotrzeć do Azji.

Na Bliskim Wschodzie tranzyty zbiornikowcami LNG przez Morze Czerwone zostały ograniczone ze względu na zagrożenia atakami na statki dokonywanymi przez rebeliantów Huti w Jemenie. W lutym statki LNG zaczęły unikać przejścia przez akweny Morza Czerwonego i Kanał Sueski. Zbiornikowce przewożące gaz skroplony w tranzytach do Azji i Europy musiały pokonywać dłuższe trasy wokół Afryki. Rynek częściowo poradził sobie z tymi ograniczeniami poprzez wykorzystanie swapów handlowych i innych działań mających na calu optymalizację kosztów eksploatacji statków.

„Wraz z wprowadzeniem na rynek 32 zbiornikowców w 2023 r. i 11 statków w okresie styczeń–luty 2024 r. flota statków LNG składała się z 701 aktywnych zbiornikowców na koniec lutego 2024 r., w tym 47 operacyjnych FSRU i 10 FSU. Stanowi to również 5% wzrost wielkości floty od 2022 r. do 2023 r.” – wylicza portal Safety4Sea.

W portfelu zamówień dominują statki z układem XDF (141 jednostki), które zapewniają lepszą wydajność paliwową i niższą emisję. Statki z systemem ME-GI to 16 kontraktów. W stoczniach znajdują się 112 zamówień na statki z układami napędowymi systemu ME-GI. 68 zamówionych statków będzie wyposażonych w systemy ME-GI lub XDF. Konkretny system wymaga potwierdzenia przez zamawiającego.

Dzięki łagodnej zimie na półkuli północnej w 2022 r. rynek w 2023 r. były lepiej zrównoważony, co obniżyło stawki frachtowe. We wrześniu 2023 r. Europa przygotowała się z wyprzedzeniem do zimy.

„Czartery na zachód od Kanału Sueskiego osiągnęły 117 tys. USD dziennie dla statków z turbiną parową, 200 tys. USD dziennie dla statków TFDE/DFDE i 250 tys. USD dziennie dla statków z silnikami wysokoprężnymi do końca września 2023 r.” – cytuje 15 IGU LNG Report Safety4Sea.

W związku z wysokimi zapasami gazu w Europie i Azji, ceny w 2023 r. ponownie spadły znacznie poniżej stawek osiąganych pod koniec 2022 r. Ze względu na ponowne otwarcie większości gospodarek po pandemii i zastąpienie transportu rurociągowego dostawami zbiornikowcami LNG, do Europy w 2023 r. wykonano łącznie 7004 rejsów handlowych LNG, co stanowi wzrost o 1,7% w porównaniu z rokiem 2022.

Transformacja energetyczna wyzwaniem dla ludzkości

– Transformacja energetyczna stanowi wyjątkowe wyzwanie dla ludzkości. Jest to podróż, która nie będzie liniowa, naznaczona wielkimi aspiracjami i wieloma przeszkodami, od napięć geopolitycznych po zakłócenia technologiczne i nieprzewidywalne zmiany w gospodarce światowej – zauważa Stefano Venier, Chief Executive Officer w Snam. – W tej ciągle ewoluującej transformacji gaz ziemny i powiązana z nim infrastruktura stanowią kluczowy element zrównoważonej odporności globalnego systemu energetycznego, podczas gdy nowe zielone i niskoemisyjne technologie odegrają zasadniczą rolę w osiągnięciu sprawiedliwej i technologicznie neutralnej transformacji.

Aby powstrzymać wzrost emisji gazów cieplarnianych i zapewnić zrównoważony rozwój globalnego rynku gazu, kluczowe jest zarówno zwiększenie inwestycji w dostawy gazu ziemnego, jak i zwiększenie produkcji biometanu. Państwa powinny również rozwijać i wdrażać na skalę przemysłową technologię wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) oraz rozwijać produkcję niskoemisyjnego wodoru.

Zdaniem autorów raportu zastosowanie gazu ziemnego pozwala na zdecydowane zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych w porównaniu do energii uzyskiwanej z węgla o 50% i z ropy naftowej o 30%. Szansą na obniżenie emisji jest również biometan, który jest substytutem gazu ziemnego. „Obecnie jego skala jest znacznie poniżej potencjału, stanowiąc około 1% rynku gazu ziemnego, a jest on produkowany głównie w Ameryce Północnej i Europie” – zauważają autorzy Global Gas Report 2024. Nowe centra produkcji pojawiają się w strefach przemysłowych Chin i Indii, co daje nadzieję na postęp w produkcji tego substytutu surowców energetycznych.

Z badań rynkowych wynika, że rosną możliwości przemysłowego wychwytywania CO2. To istotna aktywność umożliwiająca przeprowadzenie udanej transformacji energetycznej. Mimo obserwowanego postępu w krajach rozwiniętych przemysłowo, zdaniem ekspertów Rystad Energy „skala wprowadzania tej technologii jest nadal znacznie poniżej tego, co jest potrzebne, podobnie jak w przypadku biometanu i niskoemisyjnego wodoru”.

Technologie te odegrają kluczową rolę w dekarbonizacji dostaw energii (szczególnie w sektorach trudnych do ograniczenia) i zapewnieniu jej odporności. Ich skalowanie jest niezbędne, wymaga pilnych inwestycji i umożliwienia politykom rozpoczęcia tworzenia rosnącej liczby wniosków projektowych.

2023 rokiem rekordowych emisji

Autorzy raportu podkreślają, że „ponieważ 2023 r. stał się kolejnym rokiem rekordowych emisji i wykorzystania węgla, ważne jest podkreślenie, że przejście z węgla na gaz ziemny jest łatwo dostępnym, opłacalnym i niedrogim sposobem na natychmiastową redukcję emisji gazów cieplarnianych o około 50%”.

Z analizy raportu wynika, że czeka nas jeszcze wiele pracy, by zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych na wszystkich kontynentach. Wciąż mało widoczne są efekty wysiłków podejmowanych na rzecz powszechnego zastosowania energii odnawialnej, zwiększenia efektywności i skali wykorzystania bezemisyjnych źródeł produkcji energii.
Nie wszystkie są technologicznie i ekonomicznie opłacalne. I to jest chyba główna bariera w ich upowszechnianiu na skalę komercyjną. Pojedyncze jaskółki wdrażania rozwiązań wspieranych z funduszy publicznych nie przełamią tendencji do wykorzystania w produkcji energii surowców kopalnych.

Azja i Pacyfik to regiony generujące największy eksport z 134,80 MT w 2023 r. To oznacza spadek o 0,32 MT w porównaniu do eksportu 134,49 MT osiągniętego w 2022 r. Bliski Wschód nadal był drugim co do wielkości regionem eksportowym w wysokości 94,69 MT w 2023 r. ale to oznacza spadek o 1,84 MT w porównaniu do 96,53 MT w 2022 r. Trzecim co do wielkości regionem dostaw gazu była Ameryka Północna z 84,53 MT. Tu zanotowano wzrost podaży gazu o 8,90 MT w porównaniu do 75,63 MT w 2022 r. To efekt powrotu do eksploatacji Freeport LNG w USA i osiągnięcia pełnej zdolności produkcyjnej. Na tym rynku zwiększył produkcję Calcasieu Pass. W lutym 2024 r. zaczął działać zakład Marine XII FLNG w Kongo i rozpoczął eksport LNG.

W 2023 r. rynki LNG ostatecznie odzyskały równowagę. Platts JKM, azjatycki punkt odniesienia cen LNG, wyniósł średnio 13,86 USD/milion brytyjskich jednostek cieplnych (mmBtu) w ciągu roku. Było to poniżej 10-letniej średniej wynoszącej 12,01 USD/mmBtu. Równowagę na rynku osiągano głównie przez zmniejszenie popytu wywołane łagodną zimą i wciąż słabą aktywnością przemysłów energochłonnych, w tym przemysłu chemicznego.

Zanotowano również wyższą produkcję energii jądrowej oraz zwiększone dostawy z odnawialnych źródeł energii. Zarówno zakłady przemysłowe jak i gospodarstwa domowe wdrożyły programy  oszczędzania energii. Stwierdzono również poprawę efektywności energetycznej. W „Global Gas Report 2024” zwraca się uwagę, że tradycyjni importerzy z Azji Północnej ograniczyli zakupy LNG, a Japonia, Korea Południowa i Tajpej zmniejszyły spożycie rok do roku. Tylko LNG do Europy zasadniczo nie uległ zmianie. W miarę jak rynki wracały do średnich cen długoterminowych, rynki Azji Południowej wykazały wzrost popytu. Chiny, kraj będący ostatnio motorem napędowym popytu na LNG, odnotowały wzrost importu, choć na niższym poziomie niż w rekordowym 2021 r.

fot. Depositphotos