jk
Inkorporacja postanowień umowy czarterowej do warunków umowy frachtowej zawartej w/lub potwierdzonej przez konosament ma niejako trzy poziomy interpretacji.
W stosunku do postanowień czarterowych związanych bezpośrednio z podstawowym celem umowy przewozu (załadunek, przewóz ładunku i jego wyładunek) nawet wysoce ogólne konosamentowe odesłanie do czarteru pozwala na skuteczną prawnie inkorporacje tego typu postanowień (włączając w to możliwość modyfikacji oryginalnego tekstu zapisu czarterowego celem zharmonizowania go z zapisem postanowień konosamentowych).
Znacznie większa trudność inkorporacyjna związana jest z innymi postanowieniami czarterowymi (np. zakresem odpowiedzialności, wyłączeniem lub ograniczeniem odpowiedzialności stron umowy itp.). Aby tego typu postanowienia mogły zostać skutecznie inkorporowane i stać się integralną część „konosamentowej umowy frachtowej” – konieczna jest albo niezwykle szeroka klauzula inkorporacyjna (typu „all terms, conditions clauses and exception” itp.) albo odwrotnie – bardzo precyzyjna, odnosząca się do konkretnego postanowienia czarterowego konosamentowa klauzula inkorporacyjna (np. „Cl. 31 and Cl. 45 (1) (a) of the C/P dd. …. shall be applicable to the terms and condition of this B/L” etc.)
Największą trudność inkorporacyjną sprawia trzecia grupa umownych postanowień czarterowych, a mianowicie postanowień ustalających wyłączną/ właściwą jurysdykcję (sąd) lub arbitraż – właściwy do rozstrzygnięcia ewentualnych sporów związanych z daną umową przewozu.
Jako postanowienia niezwiązane bezpośrednio ani z warunkami umowy przewozu ani szerzej umowy frachtowej – są one przedmiotem istotnych różnic i sporów interpretacyjnych w procesie inkorporacji.
Z jednej bowiem strony, w części orzeczeń przyjmuje się, iż czarterowa klauzula arbitrażowa lub jurysdykcyjna może być skutecznie inkorporowana do warunków konosamentowych pod warunkiem, że zapis inkorporacyjny jest na tyle precyzyjny, iż w sposób jednoznaczny przywołuje daną klauzulę czarterową oraz że tak przywołana (inkorporowana) klauzula nie jest sprzeczna z pozostałymi warunkami umowy przewozu zawartymi w konosamencie.
W takim przypadku zgodnie z poglądem tej części judykatury, dopuszczalnym jest nawet pewien stopień ingerencji w literalny zapis klauzuli czarterowej („some degree of „verbal manipulation”), który pozwoliłby na pełną harmonizację zapisów konosamentowych z inkorporowanymi zapisami czarterowymi. Pamiętać należy, iż wymóg precyzyjnego odesłania w klauzuli inkorporacyjnej skutkuje tym, że zapis bardziej ogólny – typu na przykład „disputes arising under this charterparty” – uniemożliwia skuteczną inkorporację czy też adaptację zapisu („manipulation”). [„The Annefield” [1971] P. 168; „Navigazione Alta Italia SpA v Svenska Petroleum A.B.” („The Nai Matteini” [1988] 1 Lloyd’s Rep. 452).
Interesującym, w rozpatrywanym zakresie, jest odmienne stanowisko reprezentowane przez precedensy „The Merak” [1965] P. 223, czy nawet w części przez „The Annefield” [1971] P. 168. Stwierdzono tam, między innymi, iż czarterowa klauzula arbitrażowa lub sądowa może być skutecznie inkorporowana do konosamentu nawet w sytuacji, w której konosamentowa klauzula inkorporacyjna, jako taka, ma co prawda niewystarczającą ogólnikową treść („general words of incorporation”), jednakże z przywołanego do konosamentu zapisu czarterowego wynika w sposób jednoznaczny i wyraźny, iż dane postanowienie czarterowe, zawierające klauzulę arbitrażową lub sądową, winno być inkorporowana do konosamentu.
Ta ostatnia konkluzja precedensowa – sugerująca, iż odpowiedni zapis postanowienia umowy czarterowej może „wesprzeć” konosamentową klauzulą inkorporacyjną w przyjęciu, iż w określonych okolicznościach kontraktowych, nastąpiło skuteczne inkorporowanie tejże klauzuli czarterowej do warunków konosamentowych – winna być jednak traktowana z dużą ostrożnością.
Przeważające bowiem aktualnie w orzecznictwie angielskim stanowisko opowiada się za tradycyjnym poglądem, zgodnie z którym niezależnie od tego jak precyzyjny jest zapis klauzuli czarterowej (np. expressis verbis przewidującej zastosowanie klauzuli arbitrażowej lub sądowej do sporów czarterowych oraz konosamentowych) – w dalszym ciągu będzie ona nieskuteczna prawnie w stosunku do postanowień konosamentowych. Tylko bowiem klauzula inkorporacyjna znajdująca się wyłącznie w konosamencie może przesądzić o skuteczności (bądź jej braku) inkorporacji czarterowej klauzuli jurysdykcyjnej [„The Varenna” [1983] 2 Lloyd’s Rep. 592; „The Federal Bulker” [1989] 1 Lloyd’s Rep. 103, „Siboti K/S v BP France SA” [2003] 2 Lloyd’s Rep. 364; [2003] EWHC 1278 (Comm).
Jak się wydaje ta tendencja zasługuje na akceptację, w szczególności mając na uwadze przenoszalny charakter konosamentu, pozwalająca legitymowanemu posiadaczowi konosamentu (indosatariuszowi lub nabywcy w drodze wydania) – w sposób racjonalny i bezpieczny prawnie, tylko w oparciu o treści konosamentu (a więc jedynego dokumentu, który jest w jego posiadaniu) ustalić czy i w jakim zakresie nastąpiła skuteczna inkorporacja warunków konosamentowych. Jaka by nie była treść odpowiedniej klauzuli arbitrażowej czy sądowej przewidzianej w czarterze – dokument ten, z reguły, nie jest w ogóle znany odbiorcy ładunku na podstawie konosamentu, zatem tylko postanowienia konosamentowe są jedyną i wyłączną bazą do ustalenia skuteczności klauzuli inkorporacyjnej w zakresie postanowień jurysdykcyjnych i innych.
W każdym razie, wspomniane już precedensy „The Annefield” „The Merak”, czy też „Thomas v Portsea” [1912] A.C.1; „The Njegos” [1936] P.90; „The Phonizen” [1966] 1 Lloyd’s Rep. 103, wydają się potwierdzić jedną zasadniczą regułę (niezależnie od wspomnianych powyżej rozbieżności interpretacyjnych) – w przypadku łącznego efektu braku właściwej (tj. nieprecyzyjnej lub zbyt wąskiej) konosamentowej klauzuli inkorporacyjnej oraz klauzuli czarterowej – nie może dojść do skutecznego inkorporowania do postanowień konosamentowych czarterowej klauzuli jurysdykcyjnej (arbitrażowej lub sądowej).
Marek Czernis
Partner Zarządzający
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie
Podatki marynarskie: od 1 lipca 2024 roku sprzedaż na platformach internetowych a skutki podatkowe
Panama chce zacieśniać współpracę z podmiotami w zakresie ochrony statków pod jej banderą
Charakterystyka ogólna i zakres zastosowania (prawo angielskie). Reguły Hague-Visby
Spotkanie szefów MSZ Polski i Sri Lanki. Omawiano m.in. współpracę portów morskich
IMO chce być bardziej transparentna w kwestii dzielenia się informacjami na temat swojej działalności
Rola kobiet w sportach, w tym wodnych, ma wzrosnąć. Ministerstwo Sportu i Turystyki szykuje ważne zmiany