Porty mogą przyspieszyć transformację energetyczną poprzez dekarbonizację działalności portowej oraz transportu morskiego, przyczyniając się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju w wymiarze energetycznym.

Za nami druga edycja ogólnopolskiej konferencji w całości skoncentrowanej na sektorze portów morskich, czyli Kongresu Polskie Porty 2030, który miał miejsce w dn. 10-11 czerwca w Sopocie.

Jednym z tematów poruszanych w trakcie wydarzenia, stanowiła rola portów w transformacji energetycznej, który nabiera coraz ważniejszej roli wraz z kolejnymi decyzjami politycznymi.

Transformacja energetyczna ma istotne znacznie dla gospodarki morskiej, ponieważ tak to ma miejsce w innych sektorach, oczekiwana jest dekarbonizacja działalności operacyjnej. Szczególe rolę w tym zakresie odgrywają porty, przed którymi czeka wiele wyzwań związanych z transformacją energetyczną – ale i wiele szans na rozwój.

Port jako element łańcucha dostaw oraz transformacji energetycznej

Porty stanowią ważne węzły dla pasażerów, transportu morskiego, logistyki oraz globalnego handlu. Według Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), ponad 80 proc. wolumenu międzynarodowego handlu towarami odbywa się drogą morską, zaś udział ten jest jeszcze większy w przypadku gospodarek rozwijających się.

To właśnie porty służą jako główne węzły w złożonej sieci dostaw paliw dla transportu morskiego, odgrywając główną rolę w ułatwianiu dekarbonizacji przemysłu żeglugowego, stanowiąc zarazem przykład sektora trudnego do ograniczenia pod względem emisji gazów cieplarnianych (hard-to-abate-sector).

Jak zauważa Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) w raporcie „World Energy Transition Outlook 2023”, modernizacja infrastruktury musi uwzględniać globalny handel paliwami odnawialnymi między regionami o niskich kosztach dostaw i wysokim popycie, proaktywnie łącząc kraje w celu promowania dywersyfikacji i odporności systemów energetycznych.

Transformacja energetyczna szansą na rozwój portów

Relacja między portami a transformacją energetyczną jest najbardziej zauważalna w portach, które mają przekształcić się w węzły energetyczne, które będą służyć jako pomost między sektorem morskim a sektorem energetycznym.

Transformacja energetyczna – a co za tym idzie, dekarbonizacja sektora morskiego – wiąże się z wyzwaniami, które mają różnoraki charakter, a których przezwyciężenie wymaga udziału interesariuszu reprezentujących różne branże. „Transformacja energetyczna wynika z troski o środowisko i klimat. Wymaga ona nie tylko innowacji po stronie podaży, ale także jednoczesnego przyjęcia i rozpowszechnienia na dużą skalę w energochłonnych sektorach” – stwierdza Henrik Sornn-Friese, dyrektor Copenhagen Business School Maritime.

European Federation of Inland Ports (EFIP), European Sea Ports Organisation (ESPO) oraz Royal HaskoningDHV we wspólnym raporcie “The new energy landscape. Impact on and implications for European ports” zidentyfikowali trzy obszary działań stojących przed portami w obliczu transformacji energetycznej:

1) Działania mające na celu dekarbonizację w portach

Obejmują operacje w ramach odpowiedzialność władz portowych, ale także operacje linii żeglugowych i operatorów terminali.

2) Transformacja energetyczna w szerszym obszarze infrastruktury portowej

Działania ukierunkowane na bezpośrednie otoczenie portu: klastry przemysłowe, powiązania między portem a pobliskimi obszarami miejskimi oraz działalność na morzu połączone z portem poprzez łańcuchy dostaw.

3) Rola portów w transformacji energetycznej dla otaczającej gospodarki i społeczności

Ponieważ porty działają jako węzły logistyczne, często są one krytycznym elementem łańcucha dostaw dla nowych nośników energii i modeli obiegu zasobów.

Polskie porty gotowe na wyzwania jutra

Zobowiązanie do dekarbonizacji portów i statków stanowi fundamentalną zmianę, nie tylko w zakresie redukcji emisji, ale także w zakresie zidentyfikowania dobrych praktyk w sektorze portowym.

Na przestrzeni ostatnich lat Polska stała się liderem przeładunków kontenerów na Bałtyku a Port Gdańsk regionalnym hubem z najważniejszymi oceanicznymi połączeniami.

„Polskie porty morskie odgrywają coraz ważniejszą rolę w procesach gospodarczych, są istotnym miejscem na mapie gospodarczej Europy Środkowo-Wschodniej” – stwierdził Arkadiusz Marchewka, wiceminister infrastruktury ds. gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej podczas Kongresu Polskie Porty 2030.

Słowa ministra Marchewki potwierdzają dane.

W 2012 roku polskie porty przeładowały łącznie 63,974 mln ton, a w roku 2023 było to już 146,4 mln ton. Równie imponujące są wyniki poszczególnych portów. Port Gdańsk w 2012 roku przeładował 26,9 mln ton – a w 2023 roku aż 81 mln ton. Przeładunki w Porcie Gdynia wzrosły z 15,8 mln ton w 2012 roku do 28,2 mln ton w 2022 roku, zaś równie imponującymi wzrostami może się poszczycić Zespół Portów Morskich Szczecin i Świnoujście.

W miarę jak porty przyjmują przewodzą inicjatywom mającym na celu dekarbonizację statków i operacji, przygotowują grunt pod znaczący skok w kierunku czystszej i bardziej zrównoważonej przyszłości dla polskiego sektora gospodarki morskiej.

„Bez portów nie byłoby polskiej energetyki wiatrowej” – mówi Bartosz Fedurek, Prezes Zarządu PGE Baltica. „W Ustce przygotowujemy teren pod budowę, wyburzyliśmy stare budynki przetwórni rybnej. W Choczewie, gdzie będzie stacja lądowa, również można już zobaczyć postępy. Ale wyzwań nie brakuje. Widzimy, że mierzymy się z nową rzeczywistością”.

„Jako Port Gdańsk widzimy się w przyszłości jako wielowymiarowy hub energetyczny, łącząc dostawy klasycznych surowców energetycznych z działaniami związanymi z odnawialnymi źródłami energii” – stwierdził Stefan Rudnik z Zarządu Morskiego Portu Gdańsk.

Sukces portów sukcesem gospodarki

Mając na uwadze kluczową rolę portów w globalnym łańcuchu dostaw, uzasadniona jest ich doniosła rola w transformacji energetycznej, będącej częścią agendy zrównoważonego rozwoju.

Szereg wyzwań stojących przed sektorem portowym stanowi szansę na dalszy rozwój wykraczający daleko poza cele związane z dekarbonizacją czy też szeroko pojętym zrównoważonym rozwojem.

Pozostaje mieć nadzieję, że krajowi decydenci polityczni zintensyfikują uwagę na potencjał stojący przed polskimi portami w związku z transformacją energetyczną, których rozwój przyczynia się do dobrobytu społeczeństwa.