Kilka dni temu ruszył pociąg po torach nowo zbudowanej linii kolejowej łączącej Zatokę Perską z Morzem Kaspijskim. Zapewnia połączenie krajów przygranicznych Morza Kaspijskiego i Azji Środkowej z Oceanem Indyjskim. We wstępnej fazie połączenie umożliwi transport 7 mln ton towarów, a docelowo 10 mln ton. Znaczenie połączenia rośnie niebywale z chwilą ograniczenia żeglugi w Zatoce Adeńskiej i rosnącej wymiany między Rosją, Iranem oraz Indiami. 

Połączenie kolejowe Rasht-Morze Kaspijskie zostało otwarte tydzień temu w obecności urzędników irańskich i rosyjskich, jak podała agencja informacyjna Mehr. W uroczystości inauguracyjnej odjazdu pociągu z kontenerami uczestniczyli przedstawiciele inwestorów. Uroczystość odbyła się z udziałem p.o. prezydenta Iranu Mohammada Mokhbera i towarzyszącej mu delegacji, a także doradcy prezydenta Rosji Igora Lewitina. W ceremonii uczestniczył również wicepremier Azerbejdżanu.

Kolej na Morze Kaspijskie

Projekt był realizowany głównie w prowincji Gilan w północnym Iranie. Połączenie  Rasht-Morze Kaspijskie jest częścią International North-South Transport Corridor (INSTC), który łączy trasą kolejową Zatokę Perską z Morzem Kaspijskim. Według relacji irańskiej telewizji IRGC długość ostatniego odcinka tej linii kolejowej wynosi 1468 kilometrów. 

Niespełna rok temu Iran zainaugurował połączenie kolejowe między Rasht z Bandar Anzali, jedyny z najważniejszych irańskich portów nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Leży on na północ od Teheranu i na południe od Baku. Mimo że ten odcinek kolejowy istniał już ponad rok, brakowało mu połączenia z główną siecią kolejową Iranu. Dzięki linii Qazvin-Rasht połączenie to zostało wreszcie uruchomione, a INSTC jest coraz bardziej kompletne.

Pozostało do sfinalizowania połączenie kolejowe z Rasht do Astary (w Azerbejdżanie nad Morzem Kaspijskim) na granicy irańsko-azerbejdżańskiej. Jego oddanie do pełnej eksploatacji zapewni połączenie kolejowe łączące Rosję, Azerbejdżan i Iran. To z kolei zapewni dostęp do rynku przemysłowego Indii i odwrotnie. Według najnowszych doniesień budowa linii Rasht-Astara ma zostać ukończona w 2028 r., choć początkowo planowano rozpocząć działalność w 2024 r. Istnieje jednak możliwość przyspieszenia projektu, biorąc pod uwagę popyt na transport surowców strategicznych i uzbrojenia między krajami uczestniczącymi w INSTC. 

Rosja i Iran wzmacniają Korytarz Północ-Południe

Międzynarodowy Korytarz Transportowy Północ-Południe (INSTC) obejmuje połączenia  morskie, trasy kolejowe i sieci drogowe służące do przewozu towarów z Azji Południowej do Europy przez Azję Środkową, Kaukaz i Rosję. W korytarzu są usytuowane szlaki, którymi wykonuje się przede wszystkim przewóz towarów między portami Indii i Iranu. Z Iranu ładunek przemieszcza się poprzez Morze Kaspijskie do południowej Rosji. 

Image: Shutterstock/Peter Hermes Furian

Wykorzystywane są również połączenia drogowe i kolejowe. Następnie kontenery lub towary transportuje się ciężarówkami lub koleją wzdłuż Wołgi przez Moskwę do Europy Północnej. Federacja Rosyjska, Iran i Indie podpisały porozumienie w sprawie rozbudowy trasy już w 2001 roku. Aktywnym inicjatorem tego połączenia były Indie. Rząd Indii zrobił wiele, by doprowadzić do spotkania krajów, w tym Iranu, Rosji i krajów Azji Środkowej, a także Bułgarii, w celu forsowania idei INSTC i jego realizacji.

Oprócz wyżej wymienionych krajów projekt ten obejmuje Azerbejdżan, Armenię, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcję, Ukrainę, Białoruś i Oman. Minęło jednak ponad 20 lat zanim zaplanowanym korytarzem  przemieszczono pierwszy ładunek. Transport pierwszej, komercyjnej przesyłki w sieci INSTC miał miejsce dopiero w lipcu 2022 r. 

W Korytarzu taniej i szybciej

Dr Nivedita Das Kundu z Indii  obliczyła, że przed uruchomieniem połączeń w ramach korytarza projektu INSTC czas transportu ładunku do Moskwy z Mumbaju wynosił od 40 do 60 dni. Obecnie czas przejazdu wynosi około 25 – 30 dni i transport towaru trwa 40% krócej i jest o 30% tańszy, jak wynika z danych, które udostępniły Federacja Stowarzyszeń Spedytorów w Indiach i Ministerstwo Handlu. 

- Wstępny fracht od 1300 do 1800 dolarów szacuje się za kontener 20 stopowy. 3500 dolarów za kontenery referencyjne do St. Petersburga, który następnie kursuje do Moskwy. Całkowity koszt od 2100 do 2800 dolarów za pojemnik. Czas tranzytu 25 do 30 dni i 7 dni z Moskwy do St. Petersburga – obliczyła dr Kundu, która podaje na portalu Valdai, że główni operatorzy operujący na tym szlaku, to Maersk, Hamburg Süd, MSC i CMA. 

Aktywność w wykorzystaniu nowego korytarza wzrosła istotnie po nałożeniu przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską szeroko zakrojonych sankcji na Rosję w odpowiedzi na jej inwazję na Ukrainę w lutym 2022 r.

Korytarzem na sankcje

- Międzynarodowe sankcje nałożone na Moskwę i Teheran ograniczają ich dostęp do światowych rynków finansowych i prowadzenie handlu międzynarodowego. W rezultacie oba kraje dążą do rozszerzenia powiązań gospodarczych z sąsiadującymi krajami w Azji Zachodniej i Środkowej, aby ominąć te sankcje – zauważa Dr Umud Shokri, który jest mieszkającym w Waszyngtonie ekspertem w dziedzinie polityki zagranicznej i geopolityki energetycznej, autorem książki „US Energy Diplomacy in the Caspian Sea Basin: Changing Trends.”

Iran i Rosja pracują nad wzmocnieniem swoich więzi handlowych i poprawą wspólnej infrastruktury transportowej. Jednym z kluczowych szlaków handlowych między Iranem a Rosją jest Międzynarodowy Korytarz Transportowy Północ-Południe (INSTC), multimodalna sieć transportowa łącząca Indie i Zatokę Perską z Rosją i Europą Północną. Korytarz transportowy ma dziś kluczowe znaczenie dla stosunków i handlu Rosji i Iranu. Ale z jego drożności korzystają również Indie i inne kraje azjatyckie. 

Już w 2022 r. INSTC pełnił rolę korytarza, którym transportowano surowce strategiczne do Indii.  Tą drogą trafiał rosyjski węgiel trafi do Indii. Rosja transportuje węgiel do Indii Międzynarodowym Korytarzem Transportowym Północ-Południe. INSTC przyjął funkcję korytarza energetycznego między Rosją a Indiami. Rosyjski węgiel transportowany jest na południe wzdłuż INSTC do irańskiego portu Bandar Abbas na Oceanie Indyjskim. Stamtąd węgiel jest wysyłany do portów indyjskich. Rosja poinformowała o wykorzystaniu INSTC na Międzynarodowym Forum Ekonomicznym w Petersburgu.

Korytarza na węgiel, kontenery i uzbrojenie

Iran i Indie poszukiwały już dawna szerszych możliwości współpracy gospodarczej i oba kraje są zainteresowane rozwojem INSTC. Ten korytarz świetnie komponuje się logistycznie z rynkami dostaw surowców strategicznych i uzbrojenia. Indie są przede wszystkim zainteresowane utworzeniem korytarza handlowego do Rosji, omijającego rywalizujący z tym krajem Pakistan. 

Iran z kolei jest zainteresowany uzyskaniem strategicznej roli kraju tranzytowego i czerpaniem z tego korzyści finansowych. Zacieśnienie stosunków z dużymi, bliskimi sąsiadami Indiami jest również kluczowe dla objętego sankcjami i izolowanego Iranu. Według doniesień stamtąd, irańskie przedsiębiorstwo żeglugowe IRISL ułatwia handel rosyjsko-indyjski. Spółka ogłosiła, że przeznaczyła 300 kontenerów do transportu towarów pomiędzy partnerami z obu krajów. Według irańskich i indyjskich mediów firma oświadczyła również, że w miarę wzrostu popytu na pojemniki przydzieli więcej kontenerów.

Aby dalej rozwijać INSTC i zwiększyć przepustowość swoich portów, Indie nabyły południowy irański port Chabahar, który jest dla nich ważnym węzłem infrastrukturalnym, umożliwiającym poprawę połączeń z Rosją, Azją Środkową i Europą, z pominięciem Pakistanu. Rząd w New Delhi od 2003 roku na rozbudowę infrastruktury i suprastruktury portu wydał ponad 100 milionów dolarów. Jest to jeszcze jeden przykład strategicznej roli portów morskich w realizacji polityki gospodarczej państwa. 

Port Chabahar nie jest jeszcze w pełni operacyjny. Iran wciąż buduje 700-kilometrową linię kolejową, która połączy port z siecią trakcyjną w mieście Zahedan. Takie połączenie mogłoby podnieść atrakcyjność przewozów towarowych przez port i wzdłuż INSTC, dla którego ten będzie punktem końcowym. To kolejny dowód, że siła powiązań gospodarczych państwa i siła portów morskich uzależniona jest od  dobrej infrastruktury lądowej. 

Ilustracje: https://gulfif.org; https://valdaiclub.com/; Shutterstock/Peter Hermes Furian.

Fotografa główna: Depositphotos